INDULGENCE
Indulgence timi cu Latin ttong in “indulgentia” timi ihsin a ra ih asullam ngaingai cu “zaangfahnak, mithmai ttha peknak” tiah a si ih neta lamah cun “leiba kuan dingmi ihsin luatnak peknak, ngaithiamnak” tiah asi. Rome uknak sanah cun “Ngun khuai ihsin luatnak, thlahnak” tiah a sullam a um. Isaiah 61:1 “Ral kaihmi pawl thlah sal dingah….” timi cu “Indulgence” ih thu um dan asi. Indulgence cu “cawhkuannak ihsin ngaidam ih thlahnak”tiah tla a sullam a um thotho asi.
A ngaingai ti ahcun “Indulgence” timi cu kan sualnak ruangih tuar ttul dingmi kan sualnak tha-man pawl kha Pathian ih zaangfahnak thawn in thlah sak nak kha asi. Kan sualnak kan sirih Father hnenah kan sualnak kha kan phuang. Cule Father khalin Pathian ih zaangfahnak thawn in thlah sak. Kan sualnak pawl cu Father nih in thlah sak zo nain kan sualnak tha-man cu kan kuan ttul lai asi. Siangpahrang David cu midang ih nupi (Bathsheba) a sual pi lawng silo in a cuih nupi ih pasal (Uriah) cu ral ramah indirect in a that. Pathian in Prophet Nathan cu David hnenah a thlah ih “Khua pakhat ah milian le mifarah an um. Milian in tuu, mee, caw, le a dang thil tampi a neih nain, mifarah nih cun tuu fate pakhat lawng a nei. Nikhat ni ah milian pa in mikhual a nei ih a cuih mikhual hrangah amah neihmi ran sung ih ta thah duhlo in a cuih mifarah pa ih neihsun a tuu fate cu a thah sak asi” tiah a sim tikah David ih thinhennak cu a pawt lohli ih “Bawipa Pathian a nung bang tukin a cuih milian pa cu thih a tuar tlak asi, a let in a liam sal pei” tiah a ti tikah Prophet Nathan in “Kha pa cu nangmah na si” tiah nun a sim asi. David in “ka sual tuk lawm mam so” tiah Pathian kha ngaidamnak a dil tikah Pathian in “Na sualnak cu ngaidam asi. Asinan, na inn sungsang ah ralnaam a um ringring (inn sungsang ral do aw nak), nan nei dingmi naute cu a thi ding” tiah thu a pek asi. Pathian in a sualnak cu a ngaithiam nain David in a sualnak ih tha-man cu a tuar ttul, a sam ttul, a kuan ttul asi. Sual thlahnak kan tuah tikah kan sualnak cu ngaithiam asi nain, kan sualnak ih tha-man cu meikangram te ah kan kuan sal a ttul. Khami meikang ram te ih tuar ttul mi sual cawhkuannak cu “indulgentia” kan ngah ahcun tuar a ttul nawn lo asi. Cucu Pathian ih zaangfahnak asi.
INDULGENCE ASILO MI PAWL
“Indulgence asilo mi” pawl cu “Pathian nih in ngaithiam ko ding, ka sualnak pawl in thlah sak ko ding” tiih ruahnak thawn sualnak sungah um ringringnak kha indulgence asilo. Hmai lamih sual lai dingmi sual thlah dilnak tla indulgence asi thei lo. A dam lai mi pawl (misual pawl) hrangah Indulgence tuah sak a theih lo ih mah rori in Indulgence hawl ding asi.
INDULGENCE TIMI CU:- Bawi Jesuh, Bawinu Mary le siar cawklo Mithianghlim pawlih leitlun an nun sungih an tuahmi tthat-man (virtues and merits) pawl cu siar cawklo in vancung ah khawl cia in a um asi. A cuih tthat-man pawl cu anmah (Jesus, Mary, Saints) pawlin an ttul nawn fawn lo. Cumi pawl cu Bawi Jesuh in a Kohhran hnenah a tanta ih Catholic Kohhran khalin a cancan ah a Kohhran member pawl kha co dingah a duh sakih a khuan a on sak ttheu asi. A cuih Jesus, Mary, all the saints pawlih tthat-man pawl cu “Catholic Kohhran ih hlawnthil sunglawi” tiah tla kawh asi ttheu.
“Catholic Kohhran ih hlawnthil sunglawi asimi Indulgence cu ziangtin so asi?” tiah thei kan duh men ding. Bawi Jesuh cu 1John 2:2 “kan sualnak in ngaithiamtu asi ih kan sualnak silo in mi hmuahhmuah ih sualnak khal ngai thiam asi” tiah kan hmu. Mirang Bible ah a fiang em (Christ is the propitiation of our sins: not for us only but for those of the whole world) tiah asi. Propitiatian timi cu “lungawi ternak, lungkimnak” tiah a sullam a um. Bawi Jesuh Khrih le a Kohhran cu tthen aw thei lo ansi vekin sual thlahnak ahkhal Jesuh Khrih vekin sual thlahnak huham cu Kohhran in a nei ve. Pathian lungawi ternak cu sual thlahnak asi. Kan sualnak thlah sak asi ahcun Pathian a lung a awi asi. Bawi Jesuh ih tuahmi hmuahhmuah ah Pa Pathian a lung a kim, a lung a awi. Cule, Bawinu Mary cu Pa Pathian ih duhnak a thlun suak ringringtu, thluasuahnak a khahtu asi. Pathian ih duhnak a tuahtu a si vekin Pathian tla a lung a awi. Bawinu Mary ih tuahmi hmuahhmuah ah Pathian dodal in tuahmi a umlo. Bawinu Mary ih thil tuahmi hmuahhmuah ah Pathian a lungawi asi. Cun, Mithianghlim hmuahhmuah tla hi leitlun an nundam sungah Pathian fa le pawl an si vekin sualnak an tuah ringring lo (1John 3:9). Pathian ih duhnak a tuah ringringtu pawl an si ih Pathian kha an lung a awi ter. Jesus, Mary le Saints pawlih thil tuahmi hmuahhmuah cu Kohhran ih bank/store ah ret ringring ansi. “Mithianghlim pawlih tuahmi le tuarnak hmuahhmuah cu Jesuh Bawipa hrangah lawng silo in a Kohhran hrangah tla ansi” tiah St Thomas Aquinas in ati.
- Baptism in sual hrampi sieh, kanmaih tuahmi sualnak siseh, sualnak tha-man ihsin siseh, cun kumkhua tuar dingmi cawhkuannak (eternal punishment) ihsin tla in thlah sak. Sualthlahnak sacrament in kumkhua cawh kuannak ihsin in thlah sak nain sualnak tha-man (temporal punishment) ihsin cu kan luatlo ziangahtile Pathian cu a dikmi Pathian asi.
INDULGENCE PHUN HNIH.
Indulgence cu a famkimmi Indulgence (Plenary Indulgence) le a famkim lo mi Indulgence (Partial Indulgence) tiah a tlangpi in an um asi. 1. Sualnak (sualte hman ah) ihsin kan thianghlim; 2. Catholic Kohhran ih tuah termi hnattuan ttha kha tuah suak; 3. Mah rengreng in tla Indulgence ngah duhnak thinlung kan nei a ttul; 4. Pope asilole Bishop ih hrilmi hmunah fehin thlacamnak, sual thlahnak, Bawi Jesuh ih thi le sa zawhnak, Pope ih tumtahnak hrang thlacamnak asimi Vancung um kan Pa, Ave Maria, Pa le Fapa le Thiang Thlarau hnenah sunlawinak... pawl kan cam asile a famkimmi Plenary Indulgence kan ngah ding asi. A tlunih pa li sung ihsin pakhatkhat kan famkim ter thei lo asi ahcun a famkimlo mi Partial Indulgence lawng kan ngah thei ding asi. Curuangah Indulgence tuah thoktu cu Bawi Jesuh asi ih Bawinu Mary, martyr le mithianghlim pawlin an telpi ve asi.
INDULGENCE PEK THEI TU PAWL:-
1/ Pope cu hmu thei mi Kohhran ih lu asi. Hmu thei lo mi lu cu Jesuh Khrih asi. Curuangah Kohhran ih neihmi Kohhran ih hlawnthil sunglawi asimi Indulgence pek theitu cu Pope asi. Amah cu St Peter ih hmun roltu asi. Amah lawng in Plenary Indulgence kha a pek thei asi.
2/ Bishop pawlin Partial Indulgences pawl kha an pek thei ve. Bishop pawl cu Tirhthlah pawl (Apostles) roltu ansi. Puithiam pawlin Indulgence cu direct in an pek thei lo. Asinan, Pope in siseh, Bishop in siseh puithiam pakhat hnenah Indulgence pek dingah delegation power a pek ahcun puithiam in Partial Indulgence kha a pek thei.
- Tuih kum cu zaangfahnak Jubilee kum a si vekin Pope/Bishop in a cuih Indulgence cu Catholic Kohhran member hmuahhmuah in ngah dingah a duh sak ngaingai asi. Pathian nih lawng kan sualnak tha-man ziangzat a um ti kha a thei. Curuangah amah ih zaangfahnak cu kan sualnak hnakin a tum sawn le a tam sawn vekin a Kohhran ih pekmi Indulgence pawl tla ngah thei ding zuam kan ttul asi, beisei kan ttual asi, a zaangfahnak tohkham ah pan ka ttul asi. Ps. 130:3-4 “Bawipa in kan sualnak pawl a cing ringring ahcun zo in so a tuar thei ding? Asinan Bawipa hnenah a famkimmi zaangfahnak a um.”
