Upat tlak nu Mary
Duhdawt mi zum tu u le nau, nu le pa pawl, Bawi nu Mary hi upat tlak hrim hrim asi zia cu hi tin asi. Bawi nu Mary hi sual hram nei lo in mi thiang hlim asi nak ih sin upat ding le rinsan tlak asi zia cu theih thei asi zo ko hman seh la Bible thar sung ah upat le rinsan tlak asi thu, in run zirh bet hi asi. Lk 1:28, ''Fala nu ih hmin cu Mary asi. Van cung mi in a hnen ah a lut ih zangfah nak thawn a khat mi nu nau nu, nang cu Pathian hmai ah mit hmai tha na ngah zo''. Cuti asi ruang ah mi lai hnak ih a sang sawn, Pathian ih sersiam mi Van cung mi in upat nak thawn cibei buuk nak thu kan hmuh tik ah, kan nih zum tu mi nung men men in ziang tin upat lo in kan um thei ding?, thu thim nak ah nang mah hnak ih mi fim pakhat in a hnak ih fim deuh mi, mi tha mi fel cu upat le tih-zah ding cu a tul hrim hrim asi lo maw?
Lk 1:43-45, '' Ziang ahso ka Bawipa ih nu in kei vek tla hi i hung leng duh?, ziang ah tile na tong ka theih ve ten ka pum sung ih naute hi lungawi ai puang in a khir asi. Bawipa ih sim mi thu hi na par ah a kim tak tak ding ti na ruah tikah na lungawi daan ding hi a va mak ve ti ah ati''. Lk 1:46-49, '' Kei mah ka lung le ka thin in Pathian cu ka lawm. Ziang ah tile mi nau ta a sal nu hi hngilh lo in a thei ring ring asi. A tuthok in mi hmuah hmuah tesinfa tiang in mi thlua suah in ti ding''. Thuphuan 12:17, '' Nu nau nu pakhat a lang ih a thuam cu nii asi, thlapi a ke thuai ah a ret ih Arsi(12) ih tuah mi Siangpahrang luukhuh a khum.''
Cu tiin kan Bible ih in zirh daan kan zoh asi le Elizabet hnen a leng lai ah a pum sung ah a von lai mi Johan Baptista cu thlaruk a rak si lai naan a pum sung in a rak lungawi nak thu le Nu Mary ih a co mi thiang thlarau fa in Jesuh a von pek lai asi ih Elizabet ih nu kei mah vek men ziang ahso i hung leng duh ati thu kan ruah tik ah Nu Mary cu ka Bawipa ih nu ti aco ih kei hi cu ziang hman ka si lo ati nak hi asi. Tulai Christian si nacingih mi hrek khat zum daan pawl cu Mary hi ziang siar lo le zom-taih in an tong ih an hmuh-suam, a fapa rori hman in nu nau nu ati men si tiah an nau-tat zet. Van cung mi pawl hman ih upat mi kan nih mi-nung men men in ziang hman kan siar lo hi cu a poi ka ti zet. A fapa Bawi Jesuh khal cu a lungawi lo teng teng ko ding tiin zum a um zet. A fapa rori hman in nu nau nu ati men, ziang hman siar lo an ti mi zawn ah nau-tat le ziang hman siar lo va si bang ngai ngai sehla, Suahlannak 20:12 sung ih thu kham pahra a pek mi sung ih apa(4)nak ah na nu le na pa upat aw ati mi ah thukham (10) a pe tu cu sersiam tu Pathian si hman sehla a fapa Jesuh khal cu Pathian asi nak pum khat sungah hmunkhat an si ruang ah a nu Mary cu upat lo ih a um ngai ngai ah cun kan biak mi Fapa Pathian teh biak nak Pathian asi thei pei maw? Rundamtu Fapa Jesuh in a nu kha nunaunu ati mi zawn te ah hi anmah Judah daan ih qong sunglawi an si zia kan theih lo ruangah cu asi bik. Ziangruangah tile amah Jesuh Khrih rori khal in mifapa a ti awknak khal cu sersiamtu Pathian ziang siar lo ah a cang ih hleiah mah le mah khal cu ziangsiar lo ah a cang tinak asi cu. Ziangah tile amah Jesuh khal sersiamtu Pathian thawng pumkhat an si ruangah asi. Duhdawtmi nu le pa u le nau le uh Pathian qongkam hi a sullam felfai teih a hmu hrih lo le a theifiang hrih lo pawlin hivek in Nu Mary ziang siarlo le hmuhsuam hrihtu pawl hrangah riahsiaza le thlacam sak kan qul rero hrih lai tinak cu asi mei. Bible thar Thuphuan sungih a ngan daan kan zoh asile Arsi (12) ih tuahmi siangpahrang lukhuh khum ngahtu nunaunu Nu Mary in a khum ngah atiih siangpahrang sinak cu a co ngah ti khal a fiang asi. Cuih siangpahrang Bawinu Mary cu Pathian miphun asimi Israel miphun (12) lole fapa Pathian ih miphun asimi dunghluntu (12) le a run pehzomtu Christian hrangah kan siangpahrang Bawinu a rak si tinak cu asi.
Curuangah Fapa Pathian a zum ih a biaktu ka si a timi hmuahhmuah hrangah Bawinu Mary cu sualhram nei lo in a ruangpum rori in Pa Pathian in vancung ah a hruai sal tikah vancung Siangpahrang sinak tiang co tlak in a pek ih upat le qihzah rinsan tlak in a cawisang asi.
- Bawinu Mary hnen zaangfah dilnak
Duhdawt mi zumtu nu le pa u le nau le uh, Bawinu Mary hnenih zaangfah bomnak dil hi a thupi tuk. Bawinu Mary in in pek ding ti siloin amah fapa Jesuh Pathian in pek hrimhrim ding ti zumnak kan neih cu asibik. Ziangruangah tile Semtirnak 21:9-12, ''Asinan Pathian in Abraham hnenah hi na fapa le Hagar hrangah na donhar hlah. Sarah ih a lo sim vekin tuah ko aw. Ziangahtile ka lo kam cia mi siar cawk lo na tefasin pawl cu isak sung ihsin an suak ding'' tiin kan hmu. Asim duhmi cu Abraham hi, Pathian lungkimnak a tuahmi a nupi Sarah in an hnenum Sarah thawn an neihmi ismiel cu an nufa in ram hla pi ah a daw suah ter hi asi. Abraham khal cu milai asi ve ruangah a thin bang in a khuaruah cu a har ko ding. Sihman sehla a nupi Sarah thu ngai dingin Abraham cu Pathian in a fial asi. Hih thuhla ahin Nu Mary ih thuneihnaka run nei leh ding khih hmuhnak a pakhatnak si sehla,
Cun Semtirnak 27:13-14, sungah khal cu hitin aum. Isak le a nupi Rebikah cu fapa pahnih a phri te an nei ih hmaisa deuh ah Esau a hring. Cuqheh veten Jacop a hring sal lala. An thuhla tawi run sim sehla, an pa Isak cu a tar tuk zo ih khua hmu thei nawn lo in aum thlang. A u deuh Esau cu thluasuah pek thlang ding asi ruangah Jacop cu nu hnen ih um ringring asi tikah a nu in a duh tuk sawn. Cutikah a u Esau ih co dingmi thluasuah cu a nu in a nau deuh Jacop co ter a duh ih Esau ih tuah dingmi tihang thaw zet cu jacop in a nu ih fial bangtukin me fate a that ih tihang thaw te cu a u Esau thlen hlan ah a pa Isak cu a rak pe ih thluasuah hmuahhmuah cu Jacop in a co sak qheh hi asi.
Himi thuhla kan ruah asile Rebikah hi thuphan per in a pasal Isak cu a bum asi. Cuih thuphan asim na cing in Pathian cu a lung a kim ter thotho. A ngaingai ti sehla milai lam ih hmuh daan cu a dik lo riar asi. Asinan milai ih ruah daan hmuh daan vek siloin Bawinu Mary ih thuneihnak ding tumtah khihhmuhnak a rak sim cia mi cu asi. Bible thar sung kan zoh hrih asile Jn 2:1-5, Kana khua nupi qhit puai ah Bawinu Mary le a pasal Joseph le fapa Jesuh, cule a dungthluntu pawl khal an sawm ve ih an sabit cem ti Mary in a theih tikah a fapa Jesuh hnenah cun a vung sim. Jesuh in ka nu, cumi kha mi tuah aw i ti ding asilo. Ka tikcuu caan a kim hrih lo ati ko naan a nu in hnenum pawl hnen ahcun a lo simmi pohpoh rak tuah uh tiah a cah ih Jesuh in hnenum pawl hnen ah cun hi bel tumpi bel ruk sungah tidai khat ko than uh atiih a ti vekin khat ko an than qheh hnu ah cuih tidai cu sabitti ah a can ter qheh. Hizawn ahhin a nu Mary in tuah a qul ka timi cu i el lo ding ti a theih cia ruangah a fapa Jesuh in ka tikcu caan a kim hrih lo ti na cing in a nu thu cu el siang lo ten a tuah sak qheh thotho asi.
Curuangah duhdawtmi nu le pa u le nau pawl kannih khal cu pathian hnen ih zaangfah dil in thla kan cam mi hi a dik lo tinak siloin a qha tuk ko. A qha sinmi cu Jeim 5:1-6, ''Miding ih thlacamnak cu hmuar a nei asi ati''. Cutiin sualhram nei lo a thianghlim Bawipa jesuh ih nu, Nu Mary hnen zaangfah dilih thla kan camnak cu a fapa in ziang tin a el siang thei ding? ti cu fiang zetin in zirh asi cu.
Jn 19:26-27, ''Jesuh in a nu le a duhdawtmi dungthluntu pa, cu tawk ih an din kha a hmu ih a nu ih hnen ahcun amah kha na fapa asi tiah ti. Cule a dungthluntu paw hnen ahcun anih kha na nu asi, tiah a vun ti. Cuih thokin dungthluntu pa in Jesuh ih nu cu a inn ah a um ter.'' Himi zawn ah hin duhdsanmi sullam tumzet anei asi. Duhdawtmi nu le pa le u le nau le uh, hih Bawipa Jesuh qongkam hi thinglamtah par a thih hlante ah a qongkam (7) sungin a qongkam khat te a telmi asi. Bawipa Jesuh in a nu Mary ih hnen ahcun a dungthluntu John cu na fapa asi ati tikah hin A fapa Jesuh Khrih ih dungthluntu pawl thawn pehzom vivo ih zumtu pawl hmuahhmuah khal amaih fate kan sinak in zirh hi asi. Cutikah nu in fa le pawl hnenah ziangvek quanvo an lak ih ziangti in in duhdawt ti cu theih cia thluh kan si. Cuvek leitlun nu pawl hnak ih in duhdawt tu Nu Mary cu a fapa Jesuh ih dungthlun tu pawl thawn kan peh zom sung hmuahhmuah cu a fate kan siih ruangah in kilkhawi ih in bawm ringringnak cu asi. Cule dungthluntu John hnen khal ahcun na nu zoh aw ati tikah Bawipa Jesuh in a nu kha thinhar le zonzai in um asiang lo ti a fiang vek in dungthluntu John in khal cu Nu Mary kha a inn ah a tlun ter hi asi. Cutivekin Bawipa Jesuh le dungthlun tu pawl thawn pumkhat te sungih kan um sung ahcun Bawinu Mary cu vancung ihsin kanmaih hnenah aum ringring ih kan dilmi zaangfah bomnak pawl cu a fapa Jesuh hnenah in dil sak qheu hi asi. A fapa khal in kan run sim zo vekin a nu ih dilmi cu ziangtik hmanah a hnong dah lo asi ti kan theih fuh ding cu a thupi ngaingai asi.
Asinan Nu Mary cu a dodaltu a neih ringring mi hi kan hrangah thazaang lak daan thiam dingin in zrih le in theih ter cianak cu, Thuphuan 12:17, ''Rulhreng cu nunau nu parah a thin a heng tuk ih nunau tefa pawl thukham a thluntu le Jesuh phuanmi thutak a rinsantu hmuahhmuah do ding ah a pok lala''. Cuti asi ruangah duhdawtmi zumtu u le nau nu le pa le uh, nunau atimi cu kan sim zo bangin Bawinu Mary asiih a par ih iksiknak thawn a thin a heng ringring tupa rulhreng timi cu kan ralpa satan asi ti cu kan theih cia qheu mi a rak si ko. Cumi kan ralpa satan in Fapa Jesuh thuzirh vekih a thluntu dungthluntu pawl thawn pehzom in a nung khawm ringringtu zumtu pawl hmuahhmuah cu nunau nu atimi Bawinu Mary ih tefa pawl kan si ruangah tui ni tiang in dodaltu kan neih ringringnak asi. Pathian mi pawl cu kan ral satan in in do lole ral kan silo tinak asiih dodaltu kan neih ringring asile Pathian mi kan sinak Bawinu Mary ih tefa kan sinak le Jesuh Khrih ih thu tak a thluntu kan sinak in lang tertu sawn hi a rak si. Lungawi ih Pathian thangqhat in um ding sawn kan rak si kha in fiang ter tu sawn hi a rak si kha thei ringring in kan zumnak cu fek ter sin in um sawn uh si.
Cule tu lai zumtu Christian mi hrekkhat cu Bawinu Mary hi fate unau (4) an nei an ti qheumi ah Mt 13:54:55, ''Hibang tuk mangbangza hi ziang tin a tuah thei? Lettama fapa asi lo maw? Mary kha a nu asi lo maw? Jeim, Josef, Simon le Judah kha nau le an si lo maw? a far le tla hi tawk ah an um qheh asi lo maw? khui in so hi bangtuk a laak tiah an ti'' Cutin Bible cang an siar tikah hmun dangih Bible cang dangdang zoh daan khal an thiam lo ruangah Bible sungih Mary hmin putu (7) aum ti khal an thei nawn lo. Bible thar sungih Mary hmin putu pawl cu -
(1) Mt 1:21, Joachim le Anna te ih fanu neihsun Jesuh ih nu Mary.
(2) Mt 28:1, Galile ram Magdalen khuami Mary, Mary Magdalen ti khal in an khaw mi
(3) Jn 11:1-2, Amah cu Bethany nuhmei asiih Martha nau Lazarus ih u Mary
(4) Lk 24:10, Amah cu Jacop (James) ih nu asi.
(5) Jn 19:25, Amah cu Clopas nupi asiih Nu Mary thawn unau an si.
(6) Rom 16:6, Rom khua ih biaknak lam a zuam zetmi Mary
(7) Act 12:12, John Mark ih nu Mary tla an si.
Bawinu Mary cu dungthluntu pawl le zumtu pawl in upat in thlacam in bawmtu tin an rak thlun rero mi pawl cu kawhhran pi in ca thawn nemhngetnak rak um hrih lo hman sehla hruaitu pawl ih vekin an rak thlun rero cu a rak si.
Cuih hnu kum 1950 kum Nov 1, ni ah Pope Pius XII nak in Bawinu Mary cu ruangpumpi thawn vancung ah an hruai asi tiah nemhnget in leitlun kawhhran pi ah a than.
1962-1965 tiangih an thurel catmi ah Bawinu Mary cu kawhhran ih nu asi an ti. Cumi cu 1964 Nov 21, Pope Paul VI nak in a nemhnget.
1964 Feb 2, Rosary le Angelu thlacam ringring dingin le thuthuk (15) thawn thlacam ringring dingin Pope Paul VI nak in a run forhfial.
By Saya Cletus Hram Lian
Falam
